آبنما در فرهنگ ایرانی
در ایران باستان آب پیامآور روشنایی و پاکی به شمار میرفت و از ارزش زیادی برخوردار بود. شاید به علت اینکه ایران کشوری کمآب بوده، این مایع حیاتی بین ایشان قدر و منزلتی والا داشته است. آب در نزد ایرانیان نه تنها برای رفع نیازها مورد استفاده قرار میگرفته، بلکه از لحاظ معنوی و روحی نیز تاثیر بسیاری داشته است. آب با قابلیتهای مختلف خود مانند حیات، تازگی، درخشندگی، پاکیزگی، رونق و رواج روشنایی، سکون و آرامش و تحرک، احساسهای متفاوت در روح و روان انسان گذارده است. به همین دلیل همواره در مکانهایی که ساخته دست بشر هستند، به صورتهای مختلف برای خود جا باز کرده است. این مساله در رابطه با مکانهایی مانند پارک یا باغ بیشتر چشمگیر است. زیرا عنصر آب به عنوان یکی از زیباترین زمینههای دید و یکی از موارد تکمیلی فضای سبز مورد استفاده قرار میگیرد. البته در این مکانها وجود آب برای پاکیزگی محل و آبیاری درختان و گلها یا استفاده برای سرویسهای بهداشتی، ضروری و پراهمیت است.
آبنما در باغ های ایرانی
در سدههای گذشته ایرانیان باغها را بیشتر در زمینهای شیبدار احداث میکردند و با ایجاد پلکان در مسیر آب، جریان ملایم آب، تند و پر سر و صدا میشد.
اصلیترین عاملی که همواره به باغهای ایرانی حیات میبخشید، آب جاری بود که در چهارباغها، جویبارها و جویهای کمشیب و مارپیچی به حرکت در میآمد و هوای باغ را مطبوع و دلپذیر میساخت. در باغهای تزیینی که به حوضها میپیوست، جدول ها معمولاً با سنگ و آجر ساخته میشد. در کف آبنما ها و بیشتر جاهایی که آب در جریان بود، اغلب تخته سنگی با تراش سفیدرنگ یا با طرحهای مختلف کار میگذاشتند که به موج آب، جلوه زیبایی دهد.
باغهای قدیمی ایران اغلب در مناطق گرم و خشک و کمآب ساخته شدهاند و دلیل احداث آنها در چنین مناطقی، وجود چشمههای طبیعی و یا کاریز است.
وسعت هر باغ بستگی به حجم و مقدار آب موجود برای آبیاری آن دارد. باغهای شهرهای خشک و کویری به علت گرمی هوا در تابستان، همواره اهمیت خاصی داشتهاند که از آن جمله باغهای کاشان را میتوان نام برد. باغ فین کاشان که از باغهای معروف دوره صفویه، زندیه، قاجاریه و همچنین زمان ما است به علت وفور آب چشمه سلیمانی و حوض و استخر و فوارههای فراوان و درختان کهنسال و عمارتهای تاریخی، همواره جزو معرف ترین و پرجاذبه ترین باغهای کشور ما بوده است.
در باغهای ایرانی، برای ایجاد محیطی آرام، خنک و پرسایه، چارهای جز احداث جویهای آب در طول تمام باغ نبوده است و معمولاً این جویها در تقاطعها به حوضچه تبدیل میشدند. آب از جویها که اغلب از حوضخانه عمارت باغ آغاز و در فاصلههای منظم با استفاده از شیب طبیعی زمین با تکرار آبشارها به داخل حوضچهها روان میشد.
آبنما که از ضروریترین عناصر ایجاد باغ محسوب میشد، بیشتر در مقابل عمارت باغ احداث میشد و بعد اصلی آن در جهت طول ساختمان و به شکلهای مستطیل، مربع، چند ضلعی و دایره بود. گاهی در داخل عمارتهای باغهای قدیمی نیز آبنما ساخته میشد که در اصطلاح به آن محل، حوضخانه میگفتند. ساکنان باغ در روزهای گرم تابستان، به ویژه هنگام نیمروز، در کنار آبنما به آسایش میپرداختند.
وبسایت توریسم آنلاین: آبنما یا فواره "تروی" در رم ایتالیا رسمی قدیمی دارد:اگر پشت به فواره بایستید و سکه ای را به عقب پرتاب کنید و به سمت چپ شانه هایتان بیفتد شما دوباره به رم باز خواهید گشت.
اما پرتاب سکه به داخل آبنما تنها مخصوص رم نیست و این کاری است که بسیاری از توریست ها درنقاط مختلف دنیا انجام می دهند و به هنگام پرتاب یک آرزو هم می کنند.
اما تاکنون فکر کرده اید، این همه سکه که در روز پرتاب می شوند چه سرنوشتی دارند؟
برای مثال از آبنما تروی در رم هر هفته سکه های به ارزش 15 هزار دلار و در یک سال یک میلیون دلار جمع می شود.
روزانه یک ساعت زمان می برد تا فواره از سکه ها جارو شود و در نهایت به نیازمندان داده می شود و یا سوپرمارکت های کم هزینه ای با آن راه اندازی می شود.
اما دیگر آبنما ها هر از چندین ماه پاکسازی می شوند،مثلا فواره "بلاژیو" در لاس وگاس سالانه 12 هزار دلار درآمد سکه ای دارد و ماهانه با جاروبرقی های بزرگ پاکسازی می شود ودر نهایت سکه ها به موسسات خیریه داده می شود.
آب نماهای بازارهای مینه سوتا،آمریکا ماهانه 2 هزار دلار،کافه های زنجیره ای "رین فارست" در کل آمریکا سالانه 25 هزار دلار ،آب نماهای دیزنی لند ماهانه 18 هزار دلار ،آب نمای یادبود 11 سپتامبر ماهانه 3 هزار دلار،فواره برایانت پارک سالانه 3 هزار و 400 دلار از پرتاب سکه های آرزو درآمد دارند و تمامی آنها به موسسات خیریه داده می شوند.
در حالی که آبنما بزرگ بوکینگهام در شیکاگو سالانه فقط 200 دلار سکه دارد ،فواره کوچکتر "Centennial Flame" جلوی ساختمان پارلمان کانادا سالانه 6 هزار دلار درآمد سکه ای دارد.